ОСК өкілдері Корея Республикасындағы

сайлауды байқады

 

4-12 сәуір аралығында Корея Республикасы Ұлттық сайлау комиссиясының шақыруы бойынша ҚР ОСК Төрағасы Нұрлан Әбдіров бастаған қазақстандық делегация Корея Республикасына барып, онда Корея Ұлттық Жиналысының (Парламентінің) 22-ші шақырылымы депутаттарын сайлауда халықаралық байқауды жүзеге асырды.

Парламенттік сайлаудың мониторингіне 22 елден, соның ішінде Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Армения, Моңғолия, Мальдив, Непал, Пәкістан, Мексика, Африка елдерінен 58 сайлау органдарының өкілдері, сондай-ақ өңірлік сайлау органдары қауымдастықтарының және халықаралық ұйымдардың өкілдері қатысты.

Халықаралық байқау бағдарламасы аясында 6 сәуірде ҚР ОСК Төрағасы 5-6 сәуірде Кёнгидо провинциясының Квачхон қаласында өткен мерзімінен бұрын дауыс берудің 7 учаскесінің біріне барды, онда учаскелік сайлау комиссиясының төрайымы оны жұмыс барысымен таныстырды, сайлаушылардың мерзімінен бұрын дауыс беру процесінің ұйымдастырылуы мен ерекшеліктерін айқын көрсетті.

8 сәуірде ҚР Ортсайлауком басшысы «Заманауи демократияның проблемалары мен сын-қатерлері – жылдам өзгерістер дәуірінде жаңа жол ашу» тақырыбындағы 10-шы Сеул Халықаралық электоралдық форумының жұмысына қатысты. Іс-шара барысында сайлау жүйелерін дамытудың өзекті трендтері, сайлау үдерісіндегі заманауи ақпараттық технологиялар, электоралдық салада жасанды интеллектті (ЖИ) пайдаланудың артықшылықтары мен тәуекелдері және басқа да мәселелер талқыланды.

Форум жұмысына ЕҚЫҰ ДИАҚБ, ICPS - Халықаралық парламенттік зерттеулер орталығы, Швейцария демократиялық қоры сияқты түрлі елдердің сайлау органдары мен халықаралық ұйымдардың өкілдерінен басқа сайлау процесі саласындағы жетекші сарапшылар қатысты.

Бұл Форум жыл сайын өткізіледі және сайлау процестерін әкімшілендіруге, әділ және инклюзивті сайлау науқандарын өткізу бойынша тәжірибе және идеялармен алмасуға байланысты мәселелер бойынша сайлау саласындағы беделді сарапшылар үшін танылған пікірталас алаңы болып табылады.

«Сайлау жүйесін трансформациялау: Қазақстан Республикасының қазіргі болмыстағы тәжірибесі» тақырыбында баяндама жасай отырып, Нұрлан Әбдіров форумға қатысушыларды Қазақстанның с айлау жүйесі туралы хабардар етті. Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен және 2022 жылғы 5 маусымда өткен республикалық референдумда жалпыхалықтық қолдау тапқан конституциялық реформа аясында сайлау заңнаманы сапалы жаңартуға егжей-тегжейлі тоқталды.

Сайлау науқандары контекстінде жасанды интеллектті пайдалану мәселелерін талқылаудың ерекше өзектілігін атап өтті. Бұл мәселеде сайлаушылар үшін де, сайлауды ұйымдастырушылар үшін де сөзсіз артықшылықтар мен ыңғайлылықтар айқын болғанына қарамастан, ЖИ өзінің әлеуетінде үлкен тәуекелдерді де жасыратынын атап өтті, оны ескермеу жауапсыздық болар еді.

Қатысушылардың назары Қазақстанның ОСК-ны одан әрі дамыту стратегиясының пайымдау, миссия, құндылықтар, қағидаттар, мақсаттар, басымдықтар сияқты негізгі элементтеріне аударылды.

Форум аясында ҚР ОСК бастамасымен жарияланған сайлау тақырыбының ғылыми басылымдар, атап айтқанда, ауқымды ғылыми еңбек – еліміздің сайлау жүйесін дамыту туралы, ҚР ОСК-ны құрылуы мен жұмыс істеуіне, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың конституциялық реформасы аясында елдің сайлау жүйесін жаңғыртуға және сайлаудың қазақстандық қоғамды демократияландыру үдерістеріне ықпалына талдау жасалған «Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясына 30 жыл. Қазақстан Республикасының сайлау жүйесін трансформациялау» атты монография,   сондай-ақ 2012-2023 жылдар аралығында өткізілген сайлау мен референдумдар туралы ақпараттық жинағы Корея әріптестерінің үлкен қызығушылығын тудырды.

Іс-шара аясында ҚР ОСК басшысы ЕҚЫҰ/ДИАҚБ сайлау мәселелері жөніндегі Аға кеңесшісі Кеара Кастальдо ханыммен (Варшава қ., Польша), Халықаралық Демократия және сайлауға жәрдемдесу институтының Аға кеңесшісі Антонио Спинелли мырзамен (Сидней қ., Австралия), Халықаралық парламенттік зерттеулер орталығының саяси зерттеулер бөлімінің басшысы Джек Вандерпамп мырзамен (Лондон қ., Ұлыбритания) келіссөздер жүргізді. Ынтымақтастық пен серіктестіктің келешегі талқыланды, сондай-ақ Сеул форумының мәлімделген тақырыптары аясында сайлау саласының өзекті мәселелері бойынша пікір алмасты.

Сол күні ҚР ОСК Төрағасы Нұрлан Әбдіров Корея Республикасының Ұлттық сайлау комиссиясының Төрағасы Ро Тхэ-акпен екіжақты кездесу өткізді. Кездесу барысында Нұрлан Әбдіров Кореядағы ағымдағы сайлау науқаны барысында мерзімінен бұрын дауыс беру технологиясына қызығушылық танытты. Қазақстан ОСК басшысы әріптесіне өте мазмұнды әңгіме үшін алғысын білдіріп, сайлауды байқауға қатысуға шақырғаны үшін ризашылығын білдірді.

Тараптар екі елдің орталық сайлау органдары арасындағы ынтымақтастықты одан әрі дамыту және сайлау науқандарын ұйымдастыру мен өткізу тәжірибелерін өзара зерделеу жөніндегі нақты қадамдар туралы уағдаласты.

Қазақстан мен Кореяның Орталық сайлау органдары арасындағы тиімді ынтымақтастық 2010 жылы қол қойылған Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы мен Корея Республикасының Ұлттық сайлау комиссиясы арасындағы сайлауды әкімшілендіру саласындағы өзара түсіністік және ынтымақтастық туралы меморандум шеңберінде жүзеге асырылатынын атап өткен жөн (Корея Республикасы, Сеул қаласы, 2010 жылғы 14 желтоқсан).

Халықаралық байқау аясында Нұрлан Әбдіров қазақстандық «24KZ» телеарнасына сұхбат берді, оның барысында сайлауды байқау туралы өз әсерімен бөлісті және корейлік сайлау жүйесінің оны қызықтырған тәжірибелерін атап өтті.

9 сәуірде ҚР ОСК делегациясы азаматтарды сайлау мәселелері бойынша ақпараттандыру мен оқытудың кең бағдарламасын жүргізетін, сайлау органдарының қызметкерлерін, сайлау жөніндегі мамандар мен сарапшыларды даярлауды және қайта даярлауды, сондай-ақ халықтың саяси хабардарлығы мен сайлау белсенділігін арттыруды жүзеге асыратын Корея ҰСК жанындағы Азаматтық білім беру орталығына барды. Кореяның ҰСК жанындағы Азаматтық білім беру орталығы мектеп оқушыларына, студенттерге, сайлауға алғаш қатысқан жастарға арналған курстар, сондай-ақ болашақ кандидаттарға арналған саяси көшбасшылық курстарын өткізеді. Орталық 1992 жылы құрылды және Кореядағы демократия мен адам құқықтарының құндылықтарын дамытуға көмектесетін танымал институтқа айналды.

Сол күні қазақстандық делегация Корея Республикасының Ұлттық сайлау комиссиясына барып, оның тиімді жұмыс істеуі үшін жасалған шарттармен, мерзімінен бұрын дауыс беру, шетелде дауыс беру және сайлау күні дауыс беру мониторингі жөніндегі ахуалдық орталықтардың қызметімен танысты. Сондай-ақ қазақстандықтарға сайлауда қолданылатын сайлаушыларды сәйкестендірудің екісатылы жүйесін пайдалану технологиясы, дауыс беруге арналған бюллетеньдерді жедел басып шығару аппараты және бюллетеньдерді бастапқы санауға арналған жабдық көрсетілді.

10 сәуірде сайлаудың негізгі күнінде, ҚР ОСК Төрағасы бастаған қазақстандық делегация Соннам қаласының, Кёнгидо провинциясының бірқатар сайлау учаскелерінде (№5 және №6) болып, онда дауыс беруге арналған учаскелердің ашылуын, дауыс берудің ұйымдастырылуын, сондай-ақ арнайы есеп орталығында дауыстардың саналуын байқады.

Айта кету керек, Корея Республикасының заңнамасына сәйкес сайлау учаскелері тек дауыс беруді ұйымдастырады, ал сайлау жәшіктерін ашу, бюллетеньдерді сұрыптау және дауыстарды санау арнайы дауыстарды санау орталықтарында жүзеге асырылады, онда орталыққа бекітілген сайлау учаскелерінен мөрленген жәшіктер әкелінеді.

Сондай-ақ осы арнайы дауыстарды санау орталықтарына өз округінен тыс мерзімінен бұрын дауыс беру кезінде дауыс берген сайлаушылардың бюллетеньдері бар жәшіктер келіп түседі.

11 сәуірде Нұрлан Әбдіров Дүниежүзілік сайлау органдары қауымдастығының Бас хатшысы Ин-сик Джанг мырзамен келіссөздер жүргізді.

ДСОҚ басшысы ҚР Президенті Қ.Ж. Тоқаевтың ауқымды конституциялық реформаларының және сайлау заңнамасына енгізілген өзгерістердің маңыздылығын атап өтті.

Ақпарат алмасу, сайлау практикалары және қолданылатын озық технологиялар саласындағы өзара қарым-қатынастарды кеңейту және тереңдету бойынша уағдаластыққа қол жеткізілді.

Сол күні Корея ҰСК халықаралық байқаушыларға арналған конференция ұйымдастырды, онда әр қатысушы бағдарлама нәтижелері бойынша өз пікірі мен қорытындысын ұсынуға мүмкіндік алды. Қазақстандық делегациядан «Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының Инженерлік-техникалық орталығы» РМК директорының орынбасары Д.Бабанский және ҚР ОСК аппаратының сайлау процесін ұйымдастыру бөлімінің бас консультанты Б. Рахымжанова сөз сөйледі.

Кореядағы сайлауды халықаралық байқауға қатысу қорытындысы бойынша ОСК Төрағасы Кореяда танымал ағылшын тілді «The Korea Times» газетіне ауқымды сұхбат берді («The Korea Times» газетіне берілген сұхбатының аудармасы келесі сілтеме бойынша орналастырылған https://www.election.gov.kz/kaz/news/releases/index.php?ID=9288). Нұрлан Әбдіров басылым журналисімен әңгіме барысында 60 жылдан астам уақыт бойы сайлауды кәсіби түрде ұйымдастырып келе жатқан Корея ҰИК-нің қызметіне оң баға берді.

«Кореяда дауыс беру жүйесінің біртұтас және жеткілікті органикалық ұйымын көрдім. Дауыс беру қорытындыларын белгілеу кезеңінде бюллетеньдерді санау кезінде сайлау комиссиясының жұмысын техникалық құралдарды пайдалана отырып, қалай жақсартуға және жеңілдетуге болатынын көрдім», - атап өтті ҚР ОСК басшысы. Ол сондай-ақ мерзімінен бұрын және көпкүндік дауыс беруді, ең алдымен сайлаушы үшін өте ыңғайлы, өзіне қолайлы уақытта дауыс беруге мүмкіндік беретін құрал ретінде енгізу мүмкіндігін зерттеудің маңыздылығын атап өтті. Нұркен Әбдіровтің айтуынша, бұл сайлаушылардың сайлауға қатысуының өсуіне айтарлықтай ықпал етеді, ал бұл өз кезегінде қорытынды нәтиженің заңдылығын арттырады.

Жалпы, Кореядағы сайлау заңнаманы және дауыс беру тәртібін өрескел бұзушылықтарсыз өтті. Дауыс беруге барлығы 29 662 313 Оңтүстік Корея азаматтары қатысты, сайлаушылардың келуі парламенттік сайлау үшін рекордтық көрсеткішке ие болып, 67% құрады, мерзімінен бұрын дауыс беруге елдегі барлық тіркелген сайлаушылардың 31,3% қатысты.

Анықтама: «Тобуро» демократиялық партиясы дауыс беру қорытындысы бойынша Кореяның бірпалаталы Парламентінде көпшілік орынды алды.

Партия Республика Ұлттық Ассамблеясында 300-ден 175 орын алды, ал оның басты қарсыласы – «Азаматтық күш» партиясы 108 орынға ие болды.